Συνέντευξη Υπουργού Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας κ. Πρόδρομου Προδρόμου στο Περιοδικό INSIDER (Εφημέριδα Ο Φιλελεύθερος)
1. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Κύπρο φαίνεται να παρουσιάζει μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης. Μπορεί η τριτοβάθμια εκπαίδευση να αποτελέσει στο εγγύς μέλλον βασικό πυλώνα ανάπτυξης και οικονομίας;
Πραγματικά, η τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης στη χώρα μας. Θα επαναλάβω εδώ ότι εκείνο που άλλοτε ήταν ένας απλός οραματισμός και μια κατεύθυνση για το μέλλον, σήμερα γίνεται πραγματικότητα. Δηλαδή, η Κύπρος παρουσιάζεται ήδη στις μέρες μας ως ένα διεθνές περιφερειακό κέντρο πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Έχουμε βέβαια ακόμα δρόμο να διανύσουμε. Αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει άλματα. Όχι μόνο διπλασιάστηκε ο αριθμός των μη κρατικών πανεπιστημίων, αλλά και ο αριθμός των ξένων φοιτητών υπερτετραπλασιάστηκε μέσα στα τελευταία 7-8 χρόνια. Η Κύπρος έχει πια περισσότερους από 53 χιλιάδες φοιτητές, από τους οποίους 39 χιλιάδες σε πανεπιστήμια. Από αυτούς 30 χιλιάδες είναι ξένοι. Οι 19 χιλιάδες από άλλες ευρωπαϊκές χώρες και οι 11 χιλιάδες από τρίτες χώρες. Έχουμε για πρώτη φορά σχεδόν 500 ξένους φοιτητές διδακτορικού επιπέδου. Έγιναν σημαντικά βήματα και σε ερευνητικές δομές πέραν του πανεπιστημιακού χώρου.
Αυτές οι εξελίξεις έχουν διπλή σημασία, τόσο καθαρά εκπαιδευτική, για την ανάπτυξη της ίδιας της εκπαίδευσης και της έρευνας, όσο και για την οικονομική ανάπτυξη γενικότερα.
Η απάντηση στο άλλο ερώτημα σας είναι ότι ναι, η τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί ήδη ένα σημαντικό και μπορεί να αναδειχθεί και σε βασικό πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης. Πιστεύουμε σε αυτό και η κυβέρνησή μας κάνει συντεταγμένες προσπάθειες για την κατάκτηση αυτού του στόχου. Γίνονται ήδη πολύ σημαντικές επενδύσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πρώτα απ’ όλα στα δημόσια πανεπιστήμια, τόσο από το ίδιο το κράτος όσο και με ευρωπαϊκά κονδύλια. Έχουμε νέες σχολές και αξιοσημείωτες κτηριακές εγκαταστάσεις στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, όπως και μεγάλα σχέδια στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο, στη Λεμεσό, τα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη («Βερεγγάρια»). Αλλά και στον ιδιωτικό τομέα. Κινητοποιούνται επενδύσεις δεκάδων ή και εκατοντάδων εκατομμυρίων. Η περιοχή στα βόρεια της Λευκωσίας, π.χ., έχει αλλάξει όψη. Ενώ και στην Πάφο βλέπουμε ξένες επενδύσεις, όπως το πρόσφατα εγκαινιασμένο πανεπιστημιακό κέντρο καινοτομίας. Είναι και η περίπτωση ιδιωτικού πανεπιστημίου που αποκτήθηκε από διεθνή εκπαιδευτικό όμιλο με επένδυση εκατοντάδων εκατομμυρίων. Γενικά, η τριτοβάθμια εκπαίδευση που αντιστοιχεί σε μέγεθος περίπου 5% του ΑΕΠ, έχει μεγάλες προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης. Τόσο για επέκταση, ποσοτικά, όσο βέβαια και ποιοτικά. Είναι μάλιστα και ένας από εκείνους τους τομείς μέσω των οποίων μπορεί να υλοποιηθεί, με απτά αποτελέσματα, μια στρατηγική διαφοροποίησης της οικονομικής δραστηριότητας στην κατεύθυνση ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου.
Μακροπρόθεσμα και πέρα από τα άμεσα οφέλη, η επέκταση της πανεπιστημιακής κοινότητας με την προσθήκη και ξένων φοιτητών, ειδικότερα σε μεταπτυχιακό επίπεδο, δημιουργεί και μια κρίσιμη μάζα πανεπιστημιακής έρευνας. Σε συνδυασμό με την ανάπτυξη και των εξωπανεπιστημιακών εξειδικευμένων ερευνητικών δομών, η Κύπρος μπορεί επιτέλους να δημιουργήσει μια καλή βάση έρευνας-καινοτομίας που θα στηρίξει και θα ανανεώσει την ευρύτερη οικονομική και εν γένει κοινωνική ανάπτυξη. Με το να διεξάγεται έρευνα στη χώρα και αύριο-μεθαύριο να έχουμε και ολοένα περισσότερες εφαρμογές της, είναι πλούτος. Τόσο οικονομικός, όσο και γενικότερα πνευματικός-κοινωνικός.
2. Σε ποιες ενέργειες προβαίνει το Υπουργείο για την ανάπτυξη και ενίσχυση του τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διαχρονικά, αλλά και μετά την πανδημία εποχή;
Πρώτα, είναι το πολύ σημαντικό και φιλόδοξο αναπτυξιακό πρόγραμμα που υλοποιείται στα δημόσια πανεπιστήμια και οι ανάλογες επενδύσεις μέσω του προϋπολογισμού. Λειτουργούν αυτό τον καιρό νέες και πολύ σημαντικές σχολές στα δημόσια πανεπιστήμια. Ταυτόχρονα, η Κυβέρνηση έχει καταθέσει το νομοθετικό πλαίσιο για τη λειτουργία ξενόγλωσσων προγραμμάτων σπουδών, ούτως ώστε να μπορέσουν και τα δημόσια πανεπιστήμια να συμμετέχουν πλήρως στη διεθνοποίηση. Περιμένουμε να εγκριθεί από τη Βουλή. Αξιοποιούμε και το ενδιαφέρον που υπάρχει από ιδιώτες, όπως στην περίπτωση δωρεάς και κατασκευής στη Λεμεσό ενός κέντρου για τη μεταλυκειακή επαγγελματική εκπαίδευση. Το έργο ξεκίνησε πρόσφατα και θα ολοκληρωθεί και με παρεμφερείς υποδομές που δημιουργεί η Κυβέρνηση. Επιπρόσθετα, μελετούμε σε συνεργασία και με άλλους φορείς τη δημιουργία ενός οργανισμού προώθησης σε διεθνές επίπεδο του πανεπιστημιακού ονόματος και προϊόντος της χώρας μας. Ενώ συμβάλλουν οπωσδήποτε τόσο διμερείς συμφωνίες στις οποίες προχωρούμε, όσο και η πρόσφατη ένταξη πανεπιστημίων μας στα νεωτερικά σχήματα συμμαχιών και ομαδοποιημένης συνεργασίας πανεπιστημίων μέσα στον χώρο της Ε.Ε. Ταυτόχρονα, και μετά από διαβουλεύσεις που είχαμε με τα πανεπιστήμια, μελετούμε μαζί με το Υπουργείο Οικονομικών ένα σχέδιο ενίσχυσης από το κράτος και της ιδιωτικής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης.
3. Πώς μπορούμε να πετύχουμε ως χώρα την ουσιαστική μετατροπή της Κύπρου σε περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης και έρευνας-καινοτομίας;
Για να συνεχίσουμε στην πορεία που ήδη κάνει τη χώρα μας ένα περιφερειακό διεθνές κέντρο πανεπιστημιακών σπουδών και έρευνας χρειάζεται, πρώτα απ’ όλα, να συνεχίσουμε να διασφαλίζουμε την ποιότητα. Και να αναβαθμίζουμε συνεχώς το επίπεδο και τα προγράμματα σπουδών. Δεύτερο, θα πρέπει και να γίνουν και άλλες σημαντικές επενδύσεις, αλλά να βρίσκουμε και τρόπους να προσελκύουμε και επενδύσεις από το εξωτερικό. Να σας πω εδώ ένα παράγοντα που συνήθως περνά απαρατήρητος, αλλά είναι μεγάλης σημασίας. Να δημιουργήσουμε ένα πραγματικό περιβάλλον ψηφιακά ανεπτυγμένης πολιτείας. Σε όλο το φάσμα της ζωής. Και στον δημόσιο τομέα και στην εκπαίδευση, αλλά και στην κοινωνία ευρύτερα. Είναι κάτι που το μελετάμε και ευτυχώς έχουμε τώρα και το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής που σχεδιάζει μια τέτοια στρατηγική. Όσο το υλοποιούμε, αυτό θα φέρει στη χώρα μας και μεγάλες διεθνείς εταιρείες ή οργανισμούς που έχουν να προσθέσουν σημαντικές προοπτικές και συνέργειες και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στην ερευνητική δραστηριότητα. Με ένα πολύ σημαντικό πολλαπλασιαστή που δεν μπορεί να τον φανταστούμε με τα σημερινά δεδομένα. Έπειτα, τρίτος παράγοντας είναι οπωσδήποτε και η προβολή προς τα έξω. Η γνωστοποίηση για το εκπαιδευτικό προϊόν που σιγά-σιγά προσφέρει αξιόπιστα η Κύπρος. Να δημιουργήσουμε και να προβάλλουμε το καλό όνομα και κατά κάποιο τρόπο ένα «εκπαιδευτικό brand».
4. Τα περισσότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα του τόπου προσφέρουν ένα μεγάλο εύρος από μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών. Ποιες είναι οι ασφαλιστικές δικλίδες που θέτει το Υπουργείο Παιδείας ούτως ώστε να διασφαλιστεί εκτός από την ποσότητα και η ποιότητα των εν λόγω εκπαιδευτικών προγραμμάτων;
Πράγματι, η ποιότητα είναι κλειδί στην ανάπτυξη της τριτοβάθμιας και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Από αυτήν εξαρτάται το όνομα και η φήμη που θέλουμε να έχει η χώρα μας σε αυτό τον τομέα. Είναι καίριας σημασίας παράγοντας για τη λειτουργία ενός σύγχρονου διεθνούς εκπαιδευτικού κέντρου. Αποφασιστικό ρόλο από αυτή την άποψη έπαιξε και παίζει η δημιουργία και λειτουργία του Φορέα Πιστοποίησης Ποιότητας στην Ανώτερη Εκπαίδευση. Ο Φορέας αυτός λειτουργεί με πολύ καλά αποτελέσματα και μας εξασφαλίζει ότι πλαισιώνουμε την ποσοτική επέκταση με ποιοτικές προδιαγραφές, σύμφωνα και με τα καλύτερα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα. Όλα τα νέα προγράμματα εξετάζονται ενδελεχώς πριν εγκριθούν, ενώ ο Φορέας παρακολουθεί συνεχώς και τις ποιοτικές προδιαγραφές στη λειτουργία των πανεπιστημίων και άλλων σχολών. Ταυτόχρονα, η Κυβέρνηση πήρε φέτος και κάποια πολύ συγκεκριμένα μέτρα όσον αφορά στη μη πανεπιστημιακή ανώτερη εκπαίδευση. Υιοθετήθηκαν και εφαρμόζονται πρόσθετες προδιαγραφές και ασφαλιστικές δικλίδες, με τρόπο που περιορίζονται δραστικά ορισμένα φαινόμενα καταχρήσεων. Και εδώ προτάχθηκε η ποιότητα στην εκπαίδευση. Μελετούμε μάλιστα και πρόσθετες ακαδημαϊκού χαρακτήρα δικλίδες ούτως ώστε να διαχειριστούμε τον τομέα της κολεγιακής εκπαίδευσης με κριτήρια εκπαιδευτικής ποιότητας. Διότι είναι και αυτή, η μη πανεπιστημιακή τριτοβάθμια εκπαίδευση, πολύ σημαντική για τη χώρα μας.
5. Σημαντικός στόχος της τριτοβάθμιας είναι η διασύνδεση όλων των βαθμίδων της με την αγορά εργασίας. Ποιες είναι οι πρωτοβουλίες που λαμβάνετε για την επίτευξη αυτού του στόχου;
Πράγματι, και το ζήτημα των εφαρμογών της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην κοινωνία και η σχέση της με τον κόσμο της εργασίας διαδραματίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Κατ’ αρχάς βέβαια τα ίδια τα πανεπιστήμια προσαρμόζονται σε σημαντικό βαθμό με εσωτερικές διαδικασίες και σχεδιασμό νέων προγραμμάτων σπουδών, μεταπτυχιακών κύκλων κ.ο.κ. Απτό παράδειγμα είναι και η θεαματική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια (και ανεξάρτητα από την πανδημία) προγραμμάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Συζητάμε με τα πανεπιστήμια γι’ αυτά τα ζητήματα και προσπαθούμε να διαμορφώσουμε ένα πλαίσιο συνεχούς διαδραστικής σχέσης με τον κόσμο της εργασίας και τις ανάγκες στην αγορά. Ενώ εκεί που η Κυβέρνηση αναλαμβάνει έχει και άμεση παρέμβαση, προχωράμε με τις δομές μεταλυκειακής επαγγελματικής εκπαίδευσης. Είναι πράγματι ένας χώρος στον οποίο υπάρχει κενό. Πολλοί κρίνουν -δικαιολογημένα νομίζω- ότι μας χρειάζεται κάτι σαν το πάλαι ποτέ Ανώτερο Τεχνολογικό Ινστιτούτο. Και όχι μόνο για τον τεχνολογικό τομέα, αλλά και για τον τομέα των υπηρεσιών ακόμα. Ετοιμάσαμε και σύντομα προωθούμε στη Βουλή για έγκριση το νομοθετικό πλαίσιο για τα Μεταλυκειακά Ινστιτούτα Εκπαίδευσης και Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΜΙΕΕΚ). Με αυτό τον τρόπο θα θεσπιστούν και θα τεθούν οι κατευθύνσεις περαιτέρω ανάπτυξης των ΜΙΕΕΚ που ήδη λειτουργούν τα τελευταία χρόνια.
6. Γιατί ένας ξένος φοιτητής να προτιμήσει την κυπριακή τριτοβάθμια εκπαίδευση για τη φοίτησή του; Ποια είναι τα ουσιαστικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας;
Το γιατί ξένοι φοιτητές προτιμούν την Κύπρο μπορεί να το διαπιστώσει κανείς μιλώντας και με τους ίδιους τους φοιτητές. Έτυχε σε αρκετές περιπτώσεις να τους ακούσω και να διαπιστώσω πολλά πλεονεκτήματα που τους φέρνουν εδώ. Σίγουρα κάτι σημαίνει το ότι τα τελευταία χρόνια η πανεπιστημιακή εκπαίδευσή μας προσελκύει και φοιτητές από χώρες της Ευρώπης, αλλά και από άλλες ανεπτυγμένες χώρες ανά το διεθνές. Από αυτό το γεγονός διαπιστώνουμε ένα ποιοτικό βήμα που γίνεται ήδη. Επομένως, πρώτο συγκριτικό πλεονέκτημα είναι και θα είναι πάντα η ποιοτική εκπαίδευση. Προϋπόθεση είναι βέβαια και τα κατάλληλα προγράμματα σπουδών που προσφέρονται. Έπειτα είναι δεδομένο το καλό κλίμα, οι ήπιες κοινωνικές συνθήκες και οι συνθήκες ασφάλειας στη χώρα μας. Δηλαδή το γενικότερο επίπεδο ζωής. Αλλά και η γεωγραφική θέση. Σε ένα χώρο που οριοθετείται από την Εγγύς Ανατολή, τη Βόρειο Αφρική και την Ευρώπη, η Κύπρος είναι γεωγραφικά στο κέντρο. Παίζει ακόμα ένα σημαντικά θετικό ρόλο το ότι η χώρα μας είναι και Ευρωπαϊκή Ένωση. Σημαντικό πλεονέκτημα είναι και ο βαθμός «διεθνοποίησης» της κοινωνίας μας, η γενικότερη σχετικά καλή επικοινωνία σε διεθνείς γλώσσες, που είναι δεδομένη.
7. Πώς το Brexit και η πανδημία επηρεάζουν τις εκπαιδευτικές σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου και Κύπρου αναφορικά με την τριτοβάθμια εκπαίδευση; Μπορούμε να κερδίσουμε σε αυτό τον τομέα;
Η απόφαση της Βρετανίας και η αποχώρηση από την Ε.Ε. φέρνει σίγουρα μεγάλες αλλαγές και στον εκπαιδευτικό τομέα. Μια όψη είναι ο πιθανός επαναπροσανατολισμός πολλών Κυπρίων φοιτητών, λόγω της αλλαγής των δεδομένων, του ύψους των διδάκτρων στο ΗΒ. Η άλλη όψη του ιδίου νομίσματος είναι και η ενδεχομένως αυξημένη ζήτηση που θα μπορούσε να έχουν οι σπουδές σε εγχώρια εκπαιδευτικά ιδρύματα. Αλλά και πέραν των Κυπρίων, γίνεται κατανοητό ότι και άλλοι φοιτητές από άλλες ευρωπαϊκές χώρες πιθανώς να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις. Επομένως, εφόσον προσαρμοστούν ανάλογα και προσφέρουν τα ανάλογα προγράμματα σπουδών, τα δικά μας πανεπιστήμια μπορεί να δουν νέα περιθώρια επέκτασης.